"15 İYUN" TARIXIMIZDƏ
Ana səhifə > Xəbərlər > "15 İyun" tariximizdə
1090    
15/06/2017

1722-ci ildə - Çar I Pyotr Azərbaycanın Şirvan və Xəzəryanı bölgələrinin əhalisinə bəyannamə ünvanlayıb. Bəyannamədə Xəzər regionuna yürüş edən rus qoşunlarının yerli əhaliyə qarşı pis niyyət güdmədiyi iddia olunurdu. Bunun ardınca (18 iyun) I Pyotrun başçılıq etdiyi rus qoşunlarının Həştərxandan Azərbaycan torpaqlarına yürüşü başlandı.

1901-ci ildə - Maliyyə nazirliyinin xüsusi tapşırıqlar üzrə məmuru S.İ.Gülüşambarov iyunun 15-18-də neft məhsullarının ixracı və xarici ticarətdə onların qiymətlərinin tərəddüdü ilə yaranmış şəraitlə əlaqədar neft sənayeçiləri, zavod sahibləri və yerli dövlət idarələri nümayəndələrinin yığıncağını keçirdi. Hökumət neft sənayeçilərinin bəzi tələblərini ödədi. Məsələn, neftverən torpaqlardan alınan icarə haqqını 30 faiz azaltdı, bəzi sahibkarlara borc pul verdi və s. Lakin hökumətin bu köməyi böhranın neft sənayesinin inkişafına göstərdiyi təzyiqi lazımi qədər azalda bilmədi.

1915-ci ildə - Bakı vilayət Hərbi Sənaye Komitəsinin təşkilatca formalaşdırılması qurumun ilk təşkilat yığıncağında baş verdi. Komitənin tərkibinə iri sənayeçilər və burjua-texniki ziyalıların onlarla bağlı olan nümayəndələri daxil oldular. Bakı HSK təkcə bu komitənin təşkili və fəaliyyətində yaxından iştirak etməklə kifayətlənməyən və sonradan ona maddi yardım da göstərən Bakı neft sənayeçiləri qurultayı şurasının fəal iştirakı ilə yaradıldı. BHSK-nın fəaliyyəti bütün Bakı quberniyasını əhatə edirdi və Yelizavetpol komitəsinin də daxil olduğu Zaqafqaziya vilayət HSK-dan asılı deyildi. Bakı HSK-na 9, Yelizavetpol HSK-na isə 7 müəssisə daxil idi. 

1915-ci ildə - I Dünya Müharibəsi illərində (1914-1918) müvafiq çar fərmanı verildikdən sonra Azərbaycan kəndinin də kişi əhalisinin 30 faizi - ən yararlı işçi qismi arxa cəbhəyə cəlb edilmişdi. 1916-cı ildə Yelizavetpol quberniyasında kəndli təsərrüfatlarının 80,6 faizi, Bakı quberniyasında 75,4 faizi işçi qüvvəsi çatışmazlığından ziyan görürdü, bir çox kəndlərdə isə ancaq qoca, uşaq və qadınlar qalmışdı.

1920-ci ildə - General Nuru paşanın rəhbərliyi ilə Qarabağda başlayan üsyan Şuşa, Ağdam və Bərdəni əhatə etmişdi. Üsyanda Azərbaycan piyada polku və yerli bəylərin silahlı dəstələri iştirak edirdilər. XI Qızıl ordunun 2-ci süvari korpusunun və 32-ci atıcı diviziyanın hissələri Qarabağ üsyanın üçüncü günündə - iyunun 15-də tamamilə yatırdılar. Qarabağ üsyanının yatırıldığı vaxt Zaqatala dairəsində üsyan qalxdı və Şəki bölgəsinin bir hissəsini də bürüdü. 1920-ci ilin iyununda Gürcüstan parlamentinin üzvləri Zaqatala bölgəsində sovet hakimiyyətinə qarşı təşviqatı gücləndirmişdilər. Onlar əhali arasında şayiə dolu intibahnamələr yayırdılar ki, guya "əgər Zaqatala dairəsini Gürcüstana verməsələr, Gürcüstan zor gücünə tabe olmağa məcbur edəcək". 

1921-ci ildə - RSFSR Əmək və Müdafiə Şurası neft sənayesi haqqında geniş qərar qəbul etdi. Qərarda neft sənayesinin ölkənin yanacaq bazasının əsas sahəsi olduğunu nəzərə alaraq, təchizatla məşğul olan bütün təşkilatlara Baş Neft idarəsinin avadanlıq və pula olan ehtiyacının təmin edilməsi işi tapşırılırdı. Neft sənayesi fəhlələri və qulluqçuları üçün 62,5 min dəst paltar, 50 min cüt çəkmə və başqa zəruri mallar buraxıldı, geniş tələbat mallarının natura fondu xeyli gücləndirildi.

1922-ci ildə - Nəriman Nərimanovun "Bakinski raboçi" qəzetində dərc olunan "Bir neçə yoldaşlara cavab" məqaləsində o, "proletar mədəniyyəti" ideoloqlarını ifşa edərək göstərirdi ki, əsil proletar şairi Sabirin, xalq şairləri Vaqif və Zakirin bədii irsi öyrənilməli və geniş xalqın malı olmalıdır. N.Nərimanov həmin məqaləsində yazırdı: "Türk uşaqları təkcə Puşkinin deyil, habelə Şekspir və Şillerin də şeirlərini bilməlidirlər. Ancaq hər halda yalnız ondan sonra, o zaman ki, onlar hər şeydən əvvəl əsil proletar, xalq şairi Sabir, Vaqif, Zakir, Vidadinin bütün zəhmli döyüşkən şeirlərini bilərlər". Bu məqalə yüksək rəhbər dairələrdə bərk çaxnaşma törədir. N.Nərimanova qarşı böhtan və təqiblərə başçılıq edən, onu millətçilikdə ittiham etməyə çalışan, AK(b)P BK-nın katibi Levon Mirzoyan 1922-ci il iyunun 19-da bu məsələnin RK(b)P Zaqafqaziya Ölkə Komitəsində təcili müzakirə olunması barədə Tiflisə Q.Orcokidze və M.Oraxelaşviliyə məktub göndərir. N.Nərimanovun məqaləsi 1922-ci il iyunun 22-də AK(b)P MK-nın iclasında müzakirə edilərək, partiyanın birliyinə, beynəlmiləl xəttinə xələl gətirən kimi qiymətləndirilir. 

1924-cü ildə - Azərbaycan Dövlət mükafatına, “Qızıl Oraq” mükafatına, “Azərbaycanın Xalq şairi” fəxri adına layiq görülmüş, Azərbaycan Yazıçılar birliyinin üzvü Hüseyn Camal oğlu Hüseynzadə (1924-1992) Ağstafa rayonunun Yenigün kəndində anadan olmuşdur. 

1941-ci ildə - 1995-2000 və 2000-2005-ci illərdə millət  vəkili,  2000-2005-ci  ildə Parlamentdə Elm və Təhsil məsələləri Daimi Komissiyasının sədri olmuş, 1999-cu ildə “Şöhrət” ordeni, 2001-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adıyla təltif edilmiş, 2011-ci ildən Prezident təqaüdçüsü, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Şahlar Qaçay oğlu Əsgərov Kəlbəcər rayonunda anadan olmuşdur.

1966-cı ildə - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Şakir Şamil oğlu Salahov (1966-1992) Xocalı rayonunun Cəmilli kəndində anadan olmuşdur.

1988-ci ildə - Ermənistanın Ali Soveti "Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistan SSR-in tərkibinə keçməsi haqqında" qərar qəbul edib. Buna etiraz olaraq Azərbaycan SSR Ali Soveti iyunun 17-də bəyanat qəbul edərək SSRİ Ali Sovetindən Ermənistanın hərəkətinə münasibət bildirməyi xahiş edib.

1992-ci ildə - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Etibar Firudin oğlu Hacıyev (1971-1992) Goranboy rayonunda Ağcakənd kəndinin azad edilməsi uğrunda gedən döyüşdə qəhrəmancasına həlak olmuşdur.

1992-ci ildə - Azərbaycanın Milli Ordu birləşmələrinin Xocalı və Əsgəran istiqamətində hücumları başlanıb. Döyüşləri lentə alan telejurnalist Çingiz Mustafayev Naxçivanik kəndi yaxınlığında həlak olub. Ç.Mustafayevə ölümündən sonra "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı verildi.

1992-ci ildə - Goranboy rayonunun azad olunması uğrunda həyata keçirilən döyüşdə ayağından ağır yaralanmış Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kazım ağa Mövsüm oğlu Kərimov (1951-1992) vəfat edib.  

1993-cü ildə - Milli Məclisin iclasında təşkilati məsələyə baxılıb. İclasda iştirak edən prezident Əbülfəz Elçibəyin təklifi ilə deputat, Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyev parlamentin sədri seçilib. Parlamentdə çıxış edən Heydər Əliyev Azərbaycanı ağır böhrandan çıxarmaq üçün əlindən gələni edəcəyini, bütün fəaliyyətini Azərbaycanın müstəqilliyinin qorunmasına sərf edəcəyini bildirib. 1997-ci il iyunun 27-də Milli Məclis 15 iyunu Milli qurtuluş günü elan etdi. 

1999-cu ildə - Dünya Bankı, milli və xarici ekspertlərin köməyi ilə Azərbaycan Respublikasının Təhsil İslahatı Proqramı hazırlandı və Prezident tərəfindən təsdiq edildi. Proqramda Azərbaycan milli təhsil sisteminin strategiyası və konsepsiyası müəyyənləşdirildi. Burada təhsilin idarə edilməsində yeni prinsiplərin bərqərar olunması, təhsilin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması, dünya təhsil sisteminə inteqrasiyası və əsaslı şəkildə təkmilləşdirilməsi nəzərdə tutulurdu. Dünya Bankı bu proqramın həyata keçirilməsinə kömək üçün 35 ilə 5 milyon dollar həcmində kredit ayırdı. Uşaq və gənclərin milli vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə edilməsinin vasitə və yollarını müəyyənləşdirən "2000-2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikasının Təhsil Sistemində Tərbiyə Proqramı" hazırlandı və həyata keçirilməyə başlandı.

1999-cu ildə - Biologiya elmlər doktoru, professor, 1960-1980-ci illərdə Genetika–seleksiya elmi tədqiqat isntitutunun direktoru, Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü olmuş İdris Məmmədhüseyn oğlu Axundzadə (1914-1999) Bakı şəhərində vəfat etmişdir.