977    

28/12/2017

Hər qəbilə, boy, imparatorluq, dövlət, xülasə hər bir topluluq, özündən sonra mütləq izləniləcək bir yol qoymuşdur. Ancaq bəzi topluluqlar, onlardan sonra gələnlər üçün ən doğru yolu, istiqaməti müəyyən etmişdilər. Səlcuqlar məhz bu istiqamətin sahibi, "rəhbər dövlət"lərdən biridir... Səlcuqlu dövrünün bütün siyasi, hərbi və iqtisadi uğurlarının arxa planında qulam sistemi və iqta institutları var idi. Osmanlı tarixinin ən mühüm, lakin eyni vaxtda da ən mübahisəli institutlarından biri olan yeniçərilik (qapıqulu ya da qul sistemi), Səlcuqluların istifadə etdiyi qulam sisteminin davamından ibarətdir. Yenə Osmanlı tarixini dərk etmə məqamında ən mühüm mövzulardan biri olan timar sistemi də Səlcuqlar dövründə aktiv vəziyyətə gətirilmiş olan iqtanın davamından başqa bir şey deyildir. Bu baxımdan istər qulam sistemi, istərsə iqta, sadəcə Səlcuqları deyil, başda Osmanlılar olmaq şərti ilə Səlcuqlu mirasını təhvil alan bütün Türk-İslam dövlətlərini dərk etmək məsələsində son dərəcə əhəmiyyətlidir. Başda Səlcuqlu tarixi olmaqla Orta əsr Türk tarixinin müxtəlif mövzuları haqqında yazılmış bir çox kitabı, tərcüməsi və məqaləsi olan Erkan Göksu; Səlcuqlunun Mirası: Qulam və İqta kitabı ilə bir dövrün "rəhbər dövləti" olan Səlcuqluların ən mühüm institutlarını dərindən təhlil edir. Bu kitabda bir tərəfdən dövlətçilik ənənəsi baxımından Səlcuqlarla Osmanlılar arasındakı əlaqəli örnəklər olan yerdə, bir tərəfdən də “Qulamlar/yeniçərilər kölə mi?”, “İqta/timar sahibləri feodal, bəy ya da əfəndi mi?” kimi suallara cavab tapa biləcəyik.