18. - 19. YÜZYILIN BAŞLARINDA AZERBAYCAN’IN NÜFUS YAPISI KİTABI HAQQINDA

18.-19. yüzyılın başlarında Azerbaycan topraklarında yaşayan Müslüman ve Hıristiyan nüfus ilkin kaynaklara dayanarak araştırılmıştır. 18. yüzyılda Azerbaycan topraklarındaki hanlıkların genel tasvirinin olmamamsına rağmen, Osmanlıların 18. yüzyılın başlarında Azerbaycan’ın bazı eyaletlerini almasıyla düzenledikleri icmal ve mufassal defterlerin değişik liva ve sancaklarının etnik, dini ve nüfus sayısının öğrenilmesinde önemi büyüktür. O sıradan da araştırılan dönemde Azerbaycan’da bulunmuş gezginlerin bilgileri de önem taşımaktadır. 19. yüzyılın başlarında Azerbaycan’ın kuzey hanlıklarının Rusya İmparatorluğu tarafından işgalinden sonra Rus memurlarının düzenledikleri genel tasvirler bazı durumlarda kusurlu olsa bile önemlidir. Azerbaycan nüfusunun içeriği hanlıkların kurulma süreci, ba- ğımsızlık ve Rusya işgali dönemde değişik hanlıklar üzere verilmiştir. Kaynakların karşılıklı kıyaslanması 18.-19. yüzyılın başlarında Azerbaycan nüfusu arasında Müslüman Azerbaycan Türklerinin kuskusuz bir üstünlüğe sahip olduklarını, öz topraklarımıza tehciri yapılmış Hıristiyanların, özellikle de Ermenilerin burada azlıkta olduklarını demeye esas veriyor. Öğrenilen dönemde Azerbaycan topraklarında Hıristiyan unsuru yabancı olmuş, Rusya İmparatorluğunun Azerbaycan’da kendisine dayanak yapmak amacıyla I.Petro’nun yönetimi yıllarından başlayarak Hıristiyanların, özellikle de Ermenilerin topraklarımıza yapay olarak yerleştirilmesi sonucu ortaya çıkmıştır. Hanlıkların Rusya tarafından işgaline başlanırken Azerbaycan Türkleri her tür sıkıştırılarak öz topraklarını terk etmeye zorlanılmış ve bu topraklara Ermeniler yerleştirilmişler. Bu sürece sonraki dönemlerde de devam edilmiş, 1813 yılında Gülistan ve 1828 yılı Türkmençay Anlaşmalarından sonra Ermenilerin tarihi Azerbaycan topraklarına göçürülmesi toplu özellik taşımaya başlamıştır.