İMADƏDDIN NƏSIMININ SƏYAHƏTLƏRI (1369-1417)

Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu İmadəddin Nəsimi 1369-cu ildə Şamaxıda doğulub və 1417-ci ildə Hələbdə edam edilib. Seyid Əli Seyid Məhəmməd oğlu (İmadəddin Nəsimi) valideynlərinin Bakıya köçməsi ilə 16 yaşında Bakıya gəlmişdir.  Nəsimi 24-25 yaşlarında ikən iki il müddətində (çox güman ki, Nəiminin məsləhəti ilə) İranı, İraqı, Suriyanı gəzmiş, Bağdadda, Hələbdə, Beyt ül-Müqəddəsdə, Məkkədə, qayıdan baş isə Ərdəbildə, İsfahanda, Təbriz və Naxçıvanda olmuşdur. O, Məşhədə birinci səyahəti zamanı getmişdir. Bunun üçün Nəsimi Bakıdan Ərdəbilə gəlmiş, sonra Rəşt, Qəzvin, Səmnan, Şahrud, Səbzəvar, Nişapurdan keçərək Məşhədə gəlmişdir. Həmin yollarla geri qayıtmış, indiki Tehranın ərazisindən, Qum şəhərindən keçərək İsfahanda olmuşdur. Lakin yuxarıda göstərildiyi kimi İ.Hüseynova görə Nəsimi Məkkədən “..qayıdan baş isə Ərdəbildə, İsfahanda, Təbrizdə, Naxçıvanda olmuşdur...”. Qeyd etmək lazımdır ki. o İsfahanda ancaq Məşhəddən Məkkəyə gedən vaxt ola bilərdi. Bir qədər keçəndən sonra Nəsimi Xuzistandan keçərək İraqa, Dəclə sahilinə gəlir, oradan da Bağdada gedir. O bu səyahəti zamanı Bağddan Kərbəla və Nəcəfə getmişdir. Bunu onun şeirlərindən görmək mümkündür. Bu həqiqətən belədirsə o zaman Nəsimi Məkkəyə ancaq Nəcəfdən gedə bilərdi. Orta əsrlərdə bu yol Məkkəyə getmək üçün ən qısa və əlverişli yol idi. Bunun üçün o Şəbiçi, əl-Kaval-Xaytam, Bureyhat-Hamad vadilərindən,Turaba şəhərində, əl-Nabbac, Mundassi vadilərindən, Hayl şəhərindən, sonra isə kiçik Mustacidda, Hulayfa, Fanuda şəhərlərindən keçib Suvaydərə vadisinə gəlir. Burada yol iki yerə ayrılır: biri Mədinə şəhərinə, o birisi isə cənuba-Taif şəhərinə gedir. Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, böyük şair Əfzələddin Xaqani də Məkkəyə ilk dəfə bu yolla getmişdi.

        Nəsimi Məkkədən vətənə Şam (Dəməşq) yolu ilə qayıtmışdır. Bunun üçün o, aşağıdakı şəhər və yaşayış məntəqələrindən keçmişdir: Taif, Qureyşiyə, Aşayra, əl-Birkə, Maha-dahab, Suvaydərə, Mədinə, İstabl-Antar, əl-Əla, Mədain-Salih, Kalat Dar əl-Həmra, Kalatal-Əhdər, Təbuk, Kalat əl-Mudəvərra, ər-Rəmlə. Məan. əl-Kətrani, Xan əz-Zəbib, Amman. O, Ammandan əl-Salit və Loddon keçib Beyt-ül-Müqəddəsə (Qüds) gedir. Sonra Nablus. Cenin və başqa bir çox yerlərdən keçib Şam (Dəməşq) şəhərinə gəlir. Buradan Duma, Kuteyfə, ən-Nəbk şəhərlərindən keçib Homsa gedir. Homsdan Hələbə gəlir, oradan Mosula, daha sonra Təbrizə gedir. Bir az dincəldikdən sonra vətənə qayıdır. Şamaxıdan daha sonra Bakıya ordan da İraqa yola düşür. Yol üstü Təbrizdə müəyyən qədər dincəlir. Təbriz-Bostanabad-Türkmən-Miyanə-Novruzabad-Nikpey-Zəncan-Soltaniyyə-Nəhavənd-Rəzən-Bahar-Həmədan-Kirmanşah-Rabat-Şahabad-Xanəgin-Bakubə və Bağdad marşrutu ilə İraqa gəlmişdir.  İraqdan Anadoluya doğru istiqamət alır. Mosuldan keçməklə Mardin, Diyarbəkir, Sivas, Kayseri şəhərlərində olur. Anadolu səyahətinin nəhayətində Ankaraya gəlib çatmışdır. Ankarada olduğu müddətdə ətraf ərazilərini-Eskişehir, Çankırı, Çorum, Amasya, İzqıt, Kırşehir, Afyon-Qara-hisar şəhərlərini və bir çox başqa kənd və qəsəbələri gəzmişdir. Anadoluda çox qalmır və Hələbə gələrək uzun müddət burada yaşayır. Hələbdən Beyt-ül-Müqəddəsə (Qüds) ikinci dəfə səfər etmiş və yenidən Hələbə qayıtmışdır. Hələb hökmdarı Yəşbəkin əmri ilə şairi Hələbdə həbs edirlər. 1417-ci ildə isə edam edilir.