1109    

19/05/2017

Hindistana rus təhdidi və Qacar sülaləsinin (1796-1925) zəifliyinə görə fəallaşan Britaniya öz hədəflərinə çatmaq üçün XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvələrində Cənubi İranda geniş konsulluq şəbəkəsini yaratdı. 1888-ci ildə ölkədə cəmi 4 Britaniya konsulluğu vardı; 1921-ci ildən sonra bu rəqəm 23-ə çatmışdı. H. Laymen Stebbins beynəlxalq rəqabət, inqilab və dünya müharibəsi vaxtı Qacar İranında Britaniya imperializminin inkişafı və nəticələrini tədqiq edir. İngilis-İran münasibətlərinə həsr edilmiş əvvəlki əsərlər kimi Tehran, London, Kəlküttə və Sankt-Peterburqda olan ən yüksək diplomatik dairələr üzərində diqqəti cəmləməyə imkan verir. Bu kitab sübut edir ki, bu dövr ərzində Britaniya konsul və siyasi kəşfiyyatçıları İranın geniş cənub hüdudlarını Britaniyanın həqiqi güc və təsir mərkəzinə çevirmişdilər. Buşəhr, Şiraz, Sistan və Muhəmmərədən olan Britaniya konsulluqlarının arxivlərinə əsaslanan bu kitabdan məlum olur ki, Britaniya, Hindistan və İran müstəmləkə məlumatlarının mühakiməsi, siyasi, hərbi və iqtisadi nəzarətin formaları baxımdan bir-biri ilə bağlı idi. Bu kitabda həm də İran millətçiliyinin ortaya çıxması məsələsi, o cümlədən də İranda məşrutə inqilabı və Birinci Dünya Müharibəsi vaxtı Qacarların böhran və çöküşü əlaqələndirilir.