983    

25/05/2017

1827-ci ildə - Rusiya ilə Qacar İranı arasındakı müharibənin (1826-1828) gedişində rus qoşunları Cənubi Azərbaycan torpaqlarına doğru irəliləyərək Naxçıvanı işğal ediblər. Bundan sonra Rusiya ordusu İrəvan xanlığını, ardınca isə Təbriz, Urmiya və Ərdəbili də ələ keçirdi. Müharibə Azərbaycanın Naxçıvan və İrəvan xanlıqlarının Rusiya tərəfindən tam olaraq ələ keçirilməsi ilə başa çatdı.

1877-ci ildə - Azərbaycanın maarifçi-alimi Məhəmmədəli Tərbiyət (1877-1940) Təbrizdə anadan olub. Təbrizdə yeni tipli "Tərbiyət" mədrəsəsi və kitabxana açıb, Təbrizin bələdiyyə rəisi olub. Qədim dövrlərdən XX əsrədək Azərbaycan mədəniyyəti haqqında "Danişməndani-Azərbaycan" ensiklopedik əsərin müəllifidir.

1894-cü ildə - Ədəbiyyatşünas,  publisist  1931-ci ildən professor, 1934-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, 1938-ci ildə güllələnmiş Vəli Məmmədhüseyn oğlu Xuluflu (1894-1938) Şamxor (indiki Şəmkir) rayonunun Xuluflu kəndində anadan olmuşdur. 

1914-cü ildə - Görkəmli yazıçı-dramaturq İlyas Məhəmməd oğlu Əfəndiyev (1914-1996) Füzuli şəhərində anadan olub. "Söyüdlü arx", "Körpüsalanlar", "Dağlar arxasında üç dost" və s. romanların, Azərbaycan dramaturgiyasında yeni mərhələ təşkil edən pyeslərin müəllifidir.

1915-ci ildə -Sənaye və ticarət nümayəndələrinin 9-cu Ümumrusiya qurultayı tərəfindən Mərkəzi Hərbi-Sənaye Komitəsinin təsis olunması barəsində qərar qəbul edildi. HSK-nın yaradılmasının rəsmi amili sənayenin müharibə ehtiyacları üçün səfərbər edilməsinə kömək göstərilməsi idi. Bütün iri sənaye mərkəzlərində yerli və vilayət hərbi-sənaye komitələrinin təşkil edilməsi qərara alındı.

1918-ci ildə - Tiflisdə Zaqafqaziya Seyminin son iclası keçirilib. Gürcü heyəti Zaqafqaziyanı vahid dövlətdə birləşdirməyin qeyri-mümkün olduğunu bildirərək federasiyadan çıxdıqlarını elan ediblər. Azərbaycan heyəti buna etiraz etməyib və Seymin buraxılması, Zaqafqaziya Federativ Respublikasının ləğvi barədə qərar qəbul olunub. Zaqafqaziya Federasiyasının cəmi bir ay mövcud olmasının əsas səbəblərindən biri də erməni tərəfin həm Azərbaycana, həm də Gürcüstana ərazi iddiaları idi. Mayın 26-da Gürcüstanın, iki gün sonra isə Azərbaycan və Ermənistanın müstəqilliyi elan edildi.   

1919-cu ildə - Azərbaycan Cümhuriyyəti Parlamenti öz iclasında Könüllülər Ordusu tərəfindən Petrovsk və Dərbəndin tutulması ilə bağlı "Müsavat" fraksiyasının sorğusunu, eyni zamanda respublikanın müstəqilliyinin müdafiəsi üzrə tədbirləri müzakirə etdi. Bu məsələ ilə bağlı çıxış edən fraksiya lideri M.Ə.Rəsulzadə bildirdi ki, müstəqilliyimizi qorumaq zərurəti aydındır, çünki Dağıstan Rusiyanın Azərbaycana və yeni yaranan dövlətlərə giriş qapısıdır. Sorğuya cavabla çıxış edən baş nazir N.Yusifbəyli dövlət sərhədlərinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün hökumətin atdığı konkret addımlar haqqında danışdı. Aydın oldu ki, Xarici İşlər Nazirliyi Könüllülər Ordusunun Dağıstanın hüdudlarından çıxarılması tələbi ilə ingilis komandanlığına nota göndərmiş, hökumətin sədri isə digər zəruri diplomatik tədbirlər görmüşdür. Parlament hökumətin həyata keçirdiyi bütün tədbirləri bəyəndi və ona yardım edəcəyini bildirdi.

1921-ci ildə - Birinci  Ümumazərbaycan  sovetlər  qurultayının  qərarına  əsasən N.Nərimanov 1921-ci il mayın 26-da "Azərbaycanın sovetləşməsi dövründə (1920-ci il aprelin 28-dən indiyədək) Azərbaycanın hüdudlarından kənara sürgün edilmiş istər mülki, istərsə də hərbi idarələrdə çalışan bütün şəxslərin RSFSR-in bütün həbs düşərgələrindən, həbsxanalarından və həbs yerlərindən" azad olunması və qaytarılması haqqında məktubla V.İ.Leninə müraciət etmişdi. 

1945-ci ildə - Respublikada xalq təsərrüfatının bərpası hələ işğal olunmuş ərazilər azad edildikcə başlanmışdı. Mayın 26-da SSRİ Dövlət Müdafiə Komitəsi "Silah istehsalının azaldılması ilə əlaqədar olaraq sənayeni yenidən qurmaq sahəsində tədbirlər haqqında" qərar qəbul etdi. 

1946-cı ildə - Aprelin axırından həyata keçirilən sovet qoşunlarının təxliyəsi İranın başqa rayonları kimi, Cənubi Azərbaycanda da mayın 26-da başa çatdırıldı.