"1 SENTYABR" TARIXIMIZDƏ
Ana səhifə > Xəbərlər > "1 Sentyabr" tariximizdə
1068    
01/09/2017

1877-ci ildə - Azərbaycanda aksiz toplanması ləğv edildi, bu da bürokratik inzibati nizamasalma şəraitini yumşaltdı və müsbət əhəmiyyətə malik idi. 

1879-cu ildə - Dövlət xadimi, Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin sədri Mirbəşir Fəttah oğlu Qasımov (1879-1949) Azərbaycanın Guneyində Daşbulaq kəndində anadan olmuşdu. 1949-cu ildə Mirbəşir Qasımovun vəfatından sonra onun xatirəsini əbədiləşdirmək məqsədilə Tərtər rayonunun tarixi adı dəyişdirilərək Mirbəşir qoyulmuşdur.

1917-ci ildə - Bakı Sovetinin qapalı iclasında menşeviklərin təşəbbüsü ilə bolşevik qətnaməsi ləğv olundu. Sovet Müvəqqəti hökumətə tam etimad göstərdiyini bildirdi.  

1917-ci ildə - Bakının müsəlman rayonlarında mitinqlər təşkil edən "Müsavat" Partiyasının Mərkəzi Komitəsi sentyabrın 1-də keçirdiyi konfransında inqilabı müdafiə etmək məqsədilə, partiya üzvləri tərəfindən bütün zəruri tədbirlərin görülməsi, o cümlədən lazım gəldikdə silaha əl atılması haqqında qərar qəbul etdi.  

1918-ci ildə - Bakı şəhərini əldə saxlamağın mümkün olmadığını görən Denstervil artıq sentyabrın 1-də onu tərk etməyə hazırlaşırdı. Lakin Sentrokaspi Diktaturası sahildən aralanan hər bir gəmini atəşə tutacağı ilə hədələdi. Çarəsiz qalan ingilis generalı sonuncu hücumu gözləməkdən savayı ayrı çıxış yolu tapmadığını etiraf etməli oldu. 

1919-cu ildə - Sentyabrın 1-dən fəaliyyət göstərən Gəncə bankı oktyabrın 25-də verilmiş qanunla Dövlət Bankının şöbəsi statusunu aldı.  

1919-cu ildə - Azərbaycan Xalq Cühuriyyətinin parlamenti Bakı şəhərində Dövlət Universitetinin təsis edilməsi haqqında qanun qəbul etdi. Qanunda Universitetin dörd fakültədən: tarix-filologiya, fizika-riyaziyyat, hüquq və tibb fakültələrindən ibarət olduğu göstərilmiş, 1919-cu il sentyabrın 1-dən başlayaraq birillik müvəqqəti ştat və smeta cədvəli, universitet komissiyasına üç il müddətinə ilk rektor və dekanları, kollegiyaya isə professorları dəvət etmək, elmi şuraya idarə heyəti təşkil etmək hüququ verildiyi öz əksini tapmışdı. Qanunda universitetin 1919-1920-ci dərs ilində tədrisi təşkil etməsi, avadanlıqlarla təchiz olunması üçün dövlət büdcəsindən 5 mln manat vəsait ayrılması nəzərdə tutulur, bütün fakültələrdə Azərbaycan türk dilinin icbari fənn kimi tədris edilməsi xüsusi göstərilir və o, 1919-cu il sentyabrın 1-dən etibarən fəaliyyətə başlamış sayılırdı. Bakı Universitetinin ilk rektoru professor V.İ.Razumovski, tibb fakültəsinin dekanı professor A.M.Levin, tarix-filologiya fakültəsinin dekanı isə N.A.Dubrovski təyin olundular. Universitetdə dərs demək üçün Moskva universitetindən, Rostov, Yekaterinoslav, Xarkov və Rusiyanın digər şəhərlərindən görkəmli alim və professorlar dəvət edildilər. İlk tədris ilində universitetdə təhsil alan tələbələrin sayı 877 nəfər idi. Bundan başqa, universitetə 217 azad dinləyici qəbul edilmişdi. Maraqlı fakt odur ki, tarix-filologiya fakültəsinin 509 tələbəsindən yalnız 12 nəfəri azərbaycanlı idi. Tibb fakültəsinə 10 nəfər azərbaycanlı qızın qəbul edilməsi müsəlmanlar arasında qadın həkimlərə kəskin ehtiyac duyulduğu bir şəraitdə mühüm əhəmiyyətli bir hadisə idi.

1920-ci ildə - "Şərq xalqlarının Bakı qurultayı" sentyabrın 1-7-də keçirildi. Bakıya, qurultaya 1891 nümayəndə - Qafqaz, Orta Asiya, Əfqanıstan, Misir, Hindistan, Çin, Koreya, Suriya, Türkiyə, Yaponiya və digər ölkələrdən 37 millətin nümayəndəsi gəlmişdi. Qurultayda bir sıra Avropa ölkələrinin və Amerika kommunist partiyalarının nümayəndələri - Bela Kun, Tomas Kvelç, Con Rid və başqaları da iştirak edirdilər. Nümayəndələrin 55 nəfəri qadın idi.

1921-ci ildə - Bakıda Qafqaz respublikaları kommunist gənclər təşkilatlarının birinci qurultayı açıldı. Həmin qurultayda komsomol təşkilatları birləşdirildi və onların Rusiya Kommunist Gənclər İttifaqı ilə tam birləşdiyi elan edildi. 

1924-cü ildə - Azərbaycanlı milyonçu, xeyriyyəçi, Rusiya İmperiyasının Həqiqi Dövlət Müşaviri, müsəlman Şərqində ilk qızlar məktəbinin (Tağıyevin qızlar məktəbi) yaradıcısı, II və III dərəcəli Müqəddəs Stanislav ordeni laureatı Hacı Zeynalabdin Tağıyev (1823-1924) vəfat edib. 

1926-cı ildə - Bakı Partiya Komitəsi hələ avqust ayında sentyabrın 1-dən qənaət üsulu kampaniyası keçirməyi qərara aldı. Həmin ilin axırına yaxın artıq Bakının müəssisə və idarələri üzrə ümumi qənaət 2 milyon 500 min manata çatmışdı. Azərneft müəssisələri 1,828 min manat, Xəzər gəmiçiliyi 64 min manat, Bakı soveti 300 min manat, Azərbaycan SSR AXTİ və onun müəssisələri 247 min manat qənaət etmişdi. 

1941-ci ildə - Görkəmli şair, publisist, yazıçı Tofiq Məhərrəm oğlu Abdinov (Tofiq Abdin) (1941-2014) Salyan rayonunun Qırmızıkənd kəndində anadan olmuşdur. 2002-ci ildə Xalq şairi Rəsul Rza adına Beynəlxalq ədəbiyyat mükafatına, 2010-cu ildə isə “Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq görülmüşdür. 

1946-cı ildə - Azərbaycanın Güneyində Milli hökümətinin üzərinə ümumi silahlı hücuma başlayan İran hökuməti 1946-cı il dekabrın 20-də onun fəaliyyətinə son qoydu.

1949-cu ildə - Azərbaycan SSR-də icbari 7-illik təhsilə keçid başlayıb. Sovet hökuməti 1931-ci ildə ölkədə icbari ibtidai təhsil (1-3- cü sinif) barədə qərar qəbul etmişdi. Həmin qərara əsasən, 30-cu illərin sonunda 7-illik təhsilə keçid həyata keçirilməli idi. Lakin müharibə (1941-1945) və sonrakı ağır sosial-iqtisadi vəziyyət bu qərarı xeyli ləngitmişdi. 1959-cu ildə icbari 8-illik təhsilə (natamam orta təhsil), 1966-cı ildə isə icbari 10-illik təhsilə (tam orta təhsil) keçid təmin olundu.

1951-ci ildə - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Kazımağa Mövsüm oğlu Kərimov (1951-1992) Qubadlı rayonunun Sarıyataq kəndində  anadan  olmuşdur.

1969-cu ildə - Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Natiq İlyas oğlu Əhmədov (1969-1991) Xocalı rayonunun Kosalar kəndində anadan olmuşdur.

1992-ci ildə - Azərbaycan Respublikası ilə Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (ölkəmizin müstəqilliyini 1991-ci il dekabrın 26-da tanıyıb) arasında diplomatik münasibətlər qurulub.

1993-cü ildə - Prezident səlahiyyətlərini həyata keçirən Heydər Əliyev hökumətdə bir sıra təyinatlarla bağlı fərmanlar imzalayıb: Azərbaycanın BMT-dəki daimi nümayəndəsi Həsən Həsənov xarici işlər naziri, general-mayor Məmmədrəfi Məmmədov müdafiə naziri, Səməd Sadıqov iqtisadiyyat naziri, Elçin Əfəndiyev baş nazirin müavini, Qalib Ağayev Milli Bankın İdarə Heyətinin sədri təyin olunub. 

2010-cu ildə - Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyev tərəfindən Dövlət Bayrağı Meydanının – Bakı şəhərinin Bayıl sahəsində yerləşən memorial abidə-istirahət parkının təntənəli açılışı olmuşdur. 162 metr yüksəklikdə dalğalanan Azərbaycan bayrağı dünyanın ən yüksək bayrağıdır. İnşa olunmuş dayağın hündürlüyü 162 m, bünövrəsinin diametri 3,2 m, bünövrənin üst hissəsinin diametri 1,09 m-dir. Qurğunun ümumi kütləsi 220 tondur. Bayrağın eni 35 m, uzunluğu 70 m, ümumi sahəsi 2450 m², kütləsi isə təqribən 350 kq-dır. Ginnes Dünya Rekordları Təşkilatı 2010-cu il mayın 29-da Azərbaycan Dövlət Bayrağı Dirəyinin dünyada ən hündür bayraq dirəyi olduğunu təsdiq edib. Meydanda qurulmuş Azərbaycan Respublikasının gerbi, dövlət himninin mətni və ölkəmizin xəritəsi qızıl suyuna salınmış bürüncdən hazırlanıb. Meydanda Dövlət Bayrağı Muzeyi də yaradılıb.