3008
23/10/2018 Budəfəki səfərimiz Bakıdan 265 km aralıda yerləşən Beyləqan rayonuna idi. Səfər öncəsi daha çox arzusunda olduğumuz iki abidəni ziyarət etməyi planlaşdırırdıq. Beyləqan şəhərinin qədimi yeri olan Örənqala xarabalıqlarının yerləşdiyi ərazi və Cərcis peyğəmbər adı ilə tanınan ziyarətgahı. Harasa getməzdən öncə təbii ki getdiyiniz yerlə bağlı məlumatlar toplamaq işinizi bir xeyli asanlaşdırır. Mən də qardaşım və həyat yoldaşımla birgə səfərə çıxmazdan öncə bu iki abidə ilə bağlı müəyyən biliklərə yiyələnməyə çalışdım. Topladığımız məlumatlar əsasında Beyləqan-Daşburun marşrutu ilə Bakıdan yola çıxdıq. Payız olmasına baxmayaraq Bakıda bu gün yay havası var idi. Bakıdan Beyləqana yolumuz 3 saat çəkəcəkdi. Getdiyimiz marşrut Beyləqan rayonunun mərkəzində bazara qədər gedirdi. Oradan Cərcis peyğəmbər ziyarətgahına getmək üçün taksi tutmağı düşünürdük. Lakin sürücü Loğman kişi bizim ziyarətgaha getdiyimizi bildiyinə görə yolunu bir qədər uzadıb bizi birbaşa ziyarətgaha apardı. Rayonlara səfər vaxtı belə hallarla son vaxtlar çox nadir rastlaşırdım. Sürücüyə təşəkkür edib ziyarətgahla tanışlığa başladıq.
Bu ad xristianlar arasında bu gün də ehtiramla yad edilən Müqəddəs Georginin (orijinalda Georgius) adının ərəb dilinin təsiri ilə təhrif edilmiş formasıdır. Təxminən III-IV əsrlərdə yaşamış və 77 il ömür sürmüş əslən Fələstindən olan Müqəddəs Georginin qəbrinin bizim torpağımızda olması iddia olunur. İraqın Mosul vilayəti, Yunanıstanın Afina şəhəri və Türkiyənin Urfa vilayətində də bu şəxsiyyətlə bağlı məbəd var. Beyləqan rayonundakı abidə şəhərin mərkəzindən 3–4 km şimal-şərqdə, Şəfəq qəsəbəsi ərazisində yerləşir. Həzrəti Cərcis Peyğəmbər ziyarətgahı XVII-XVIII əsrlərdə tikilmişdir. Hal-hazırda bu ziyarətgah Azərbaycanın bütün bölgələrindən, eləcə də Gürcüstandan və Dağıstandan gələn müsəlmanların inam və səcdə yeridir. Beyləqandakı bu ziyarətgahın həqiqətən də Müqəddəs Georgiyə aid olmasını təsdiq və təkzib etmək üçün əlimizdə qaynaq yoxdur. Lakin maraq üçün qeyd edək ki, bu gün Qax rayonunun Qaxingiloy kəndi ərazisində 1888-ci ildə eyni şəxslə, yəni xristian din əzabkeşi Müqəddəs Georginin şərəfinə tikilmiş kilsə də mövcuddur.
Hava çox isti idi. Lakin ziyarətgahın ərazisində ziyarətçilər üçün çox gözəl şərait var. İnsanların istirahəti üçün əlverişli bir mühit mövcuddur. Ziyarətgaha gedib-gələn çox olduğuna görə son illərdə ərazisinə yenidən əl gəzdirilmiş, təmir-bərpa işləri işləri görülmüşdür. 2008-2010-cu illərdə Hindarxlı Hacı Adil Qardaşxan oğlu tərəfindən öz vəsaiti hesabına Həzrəti Cərcis peyğəmbər məscidi inşa edilmişdir. Məscidi ziyarət etdikdən sonra Həzrəti Cərcis peyğəmbərin qəbrini ziyarət etdik. Qəbrin yerləşdiyi türbə ilə yanaşı ətrafdakı məzarlar da diqqətimizi cəlb etdi. Bu məzarlar üzərindəki təsvirlər mənə Lerikdə, Qusarda çox təsadüf etdiyim işarələri xatırlatdı. Bu işarələr həyatı təcəssüm etdirən çərxifələk simvolu, ayı, günəşi təsvir edən müxtəlif simvollar, at və atlı təsvirləri və ən nəhayətində daha çox Lerikdə təsadüf etdiyim və müsəlman qəbirlərində mənası indiyə qədər mənə müəmma olaraq qalan altıguşəli ulduz təsvirindən ibarət idi. Cərcis peyğəmbər ziyarətgahı ərazisində müəyyən təsvirlər olacağını gözləyirdik, amma bu qədərini də deyil. Müqayisə üçün deyim ki, Lerikdə təsadüf etdiyim altıguşəli ulduz olan qəbir abidələrinin heç birində hər hansı bir əlifba ilə yazılmış bir yazı yox idi. Cərcis peyğəmbər ziyarətgahında isə altıguşəli ulduz təsvirləri olan abidələr Çar Rusiyası dövrünə aid idi və üzərlərində köhnə 
əlifba ilə, yəni ərəb qrafikası ilə yazılar da var idi. Düşünürəm ki, altıguşəli ulduz təsvirləri göy cisimlərinə işarədir və ehtimal ki günəş və yaxud ulduzu simvolizə edir. Bu barədə biliklərim məhdud olduğuna görə daha dəqiq məlumat verə bilmərəm. Amma kifayət qədər maraqlı bir araşdırma mövzusu olduğunu düşünürəm. Ziyarətgah ərazisi ilə tanışlığımızı yekunlaşdırıb qarnımızı doyurduq.
Səfər edəcəyimiz növbəti məkan Örənqala idi. Örənqalaya getməzdən öncə Beyləqanın tarix-diyarşünaslıq muzeyini ziyarət etməyi planlaşdırdıq. Lakin muzey bağlı idi. Belə olan halda Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Gəray Əsədovun şərəfinə ucaldılmış abidəni ziyarət edib Örənqalaya getmək üçün taksi soraqladıq.
Gedəcəyimiz yer Örənqala qəsəbəsi deyil, Cəbrayıllıların məskunlaşdığı Sirik, yeni adı ilə - Günəşli qəsəbəsi istiqamətində, Kəbirli kəndi yaxınlığında yerləşən Örənqala qoruq yer idi. Taksi şoferinin dediyi kimi şair Mücirəddin Beyləqaninin (XII əsr) doğulduyu yer olan qədim Beyləqana gedəsiydik. Bu ərazidə bir qala görmək xəyalı ilə yaşamasam da ən azından arxeoloji qazıntı sahələri görəcəyimi ümid edirdim.
Taksi sürücüsüylə gediş və dönüş qiymətində razılaşıb Örənqalaya doğru yola düşdük. Təəssüf ki gördüyümüz sadəcə baxımsız qalmış bir ərazi oldu. Qoruğun girişində bir küp və yazılı löhvə qoyulub. Qoruq ərazisində bir qədər gəzdikdən sonra qazıntı sahələrini gördük, lakin baxımsızlıq ucbatından o qədər də diqqəti cəlb etmirdi. Sürücünün məlumatına görə yaxın zamanlarda bu ərazidə kəşfiyyat aparmaq üçün bir qrup arxeoloq gəlib gedib. Görünən odur ki, sadəcə gəlib gediblər. Aparılan tədqiqatlar sovet dövründə olub və ondan sonra bu abidə ilə bağlı yaılan yazılar sadəcə həmin dövrdə yazılanların təkrarlamaqdan ibarət olub. Beləcə səfərimizi başa vurub Beyləqan rayonunun mərkəzinə geri döndük, ordan da Bakıya taksi ilə qayıdacaqdıq. Getmədən öncə taksilərin “tərbiyəli və təmiz çay” dedikləri Beyləqan çayından içdik. Həqiqətən də dedikləri qədər var idi. Saat 4-də Beyləqandan Bakıya doğru yol aldıq və axşama doğru-saat 7-də artıq Bakıda idik. Beyləqan səfərimizi də beləcə başa vurduq. Beyləqan abidələri yalnız haqqında bəhs etdiyim iki abidədən ibarət deyil. Beyləqan rayonda nekropollar, qədimi yaşayış yerləri və qədimi qəbristanlıqlar var. Beyləqanın çox yerini gəzə bilmədik. Rayonda xoşumuza gələn iki cəhəti xüsusilə qeyd etmək istərdim. Birincisi yolların rahatlığı və səliqəli olası, digəri də qarşımıza çıxan insanlarının zarafatcıl və mehriban olması idi. Bu əraziləri görmək üçün ümid edirəm ki, bir daha nə vaxtsa yolumuzu Beyləqandan salacağıq.
Sovet dövründə Örənqala qazınılarından...
