1861    

13/07/2019

9 iyul

9-13 iyul tarixlərində Qəbələdə Gənc arxeoloqların yay məktəbinin keçirilməsi nəzərdə tutulurdu. Həyat yoldaşımla birgə yay məktəbinə qoşulmaq qərarına gəldik. Yay məktəbində iştirak etmək istəyimiz müsbət qarşılandı və 4 gün ərzində keçiriləcək tədbirdə məruzə ilə çıxış etmək imkanı qazandıq. Beləliklə 9 iyul tarixində Qəbələyə səfərimiz baş tutdu. Bakıdan yola düşəndə hava isti idi. Səhər saat 7.30-da yola düşməli olsaq da bir qədər yubanıb 08.05-də Bakıdan Qəbələ istiqamətində səfərimizə başladıq. Tədbir iştirakçıları əsasən tarixçilərdən ibarət idi. AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu, Tarix Muzeyi iştirakçıların əsas hissəsini təşkil edirdi. Lakin tarixçi olmayanlar da var idi. AMEA Radiasiya Problemləri İnstitutu da 2 nəfərlə tədbirdə təmsil olunurdu. Cəmi 15 nəfərlik heyətimiz var idi. Bakıdan Şamaxıya qədər yolu rahat gəldik. Yolda çay fasiləsi də etdiyimizə görə Qəbələyə çatanda saat 1-ə qalırdı. Hava çox isti idi. Günorta yeməyi və daha sonra bir qədər fasilə etdikdən sonra gənc arxeoloqların yay məktəbinin açılışı baş tutdu. Tədbirin açılış mərasimində çıxış edən AMEA-nın Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasının sədri, dosent Famin Salmanov tədbirin proqramını iştirakçılara bir daha səsləndirdi və tədbirin əhəmiyyəti barədə məlumat verdi. Qeyd edək ki, tədbirin təşkilatçıları AMEA İctimai Elmlər Bölməsi və AMEA Gənc Alim və Mütəxəssislər Şurasıdır. Açılış mərasimindən sonra yay məktəbi fəaliyyətinə Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı, Antik və ilk orta əsrlər Qəbələ və Azərbaycan-Koreya Beynəlxalq Arxeoloji ekspedisiyasının rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Ceyhun Eminlinin məruzə ilə çıxış etdi. Məruzə “Qəbələdə aparılmış arxeoloji tədqiqatlar və ilkin nəticələr” adlanırdı. Maraqlı və yeni faktlarla zəngin məruzə oldu. Daha sonra Seul Milli Universitetinin professoru Kim Jong İl həm arxeoloji qazıntılardakı təcrübəsini paylaşdı, həm də Azərbaycanın Qəbələ rayonunda apardığı tədqiqatlar barədə məlumat verdi. Mövzular ətrafında həm Qəbələ ekspedisiyasının rəhbəri Ceyhun Eminliyə, həm də Seul Milli Universitetinin professoru Kim Jong İlə suallar ünvanlandıldı. Maraqlı müzakirələr aparıldı. Bu müzakirələr yay məktəbinin ilk günü üçün yemək masası ətrafında da davam etdi. Müxtəlif təcrübə mübadiləri və kimilərinin də yaddaqalan bəzi xatirələrini, başına gələn maraqlı hadisələri nəql etməsi ilə yemək masası ətrafında da gözəl vaxt keçirdik. Yemək sonrası bir qədər yüngülvari yürüşlə günümüzü başa vurduq. Sabah planda nəzərdə tutulan çöl tədqiqatları üçün Albaniya dövlətinin paytaxtı olan antik və orta əsrlər dövrünə aid edilən qədim Qəbələ şəhərinin qalıqları ərazisində olacağıq. Təbii ki hava şərtlərindən çox asılıdır. Biz gələndə ətraf günəşli idisə, tədbirin açılışı baş tutandan bir qədər sonra güclü yağış yağdı. Əgər sabah hava yaxşı keçsə səhər çöl tədqiqatında iştirak edib, daha sonra da elmi seminara növbəti məruzələrlə davam edəcəyik.

10 iyul

Dünən axşam yağışın yağması qazıntı sahəsinə getmək istəyimizə bir qədər maneə yaratdı. Səhər saat 9-da səhər yeməyindən sonra sahəyə gedilməsi planlaşdırılsa da sahə yaş olduğuna görə ora getməyi nahar yeməyindən sonraya saxladıq. Əvəzində bugün elmi seminarda nəzərdə tutulan məruzələr dinlənildi. Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun Antropologiya mərkəzinin əməkdaşı Vüsal Həsənovun və Tarix İnstitutunun əməkdaşı Rəşad Mustafanın məruzələri dinlənildi. Hər iki məruzə maraqlı idi. Vüsal Həsənovun "Bəşər tarixinin öyrənilməsində paleoantropologiya elminin əhəmiyyəti" adlı məruzəsində paleoantropoloji tədqiqatlar üçün tətbiq edilən metodlar, Rəşad Mustafanın "Azərbaycan tarixinin bəzi məsələləri" adlı məruzəsində isə yazılı və arxeoloji tədqiqatların müqayisəli təhlilində Azərbaycan tarixinin bəzi məsələləri barədə dəyərli məlumatlar verildi. Məruzələr dinlənildikdən sonra nahar fasiləsi oldu. Fasilədən sonra qazıntı sahəsinə getməyə qərar verildi. Ceyhun müəllimin rəhbərliyi altında qazıntı sahəsinə yola düşdük. Sahəyə gediş üçün iki yol var. Biri maşın yolu, digəri də pilləkanla. Hər iki yol rahatdır. Birinci yolla hal-hazırda qazıntı gedən sahəyə gediş məsafəsi daha qısadır. Biz pilləkanla qazıntı sahəsinə qalxıb digər yolla da geri qayıtdıq. Düşərgədə Ceyhun müəllim qazılan sahələrdə əldə edilən nəticələr barədə məlumat verdi. Aşkar edilən tapıntılar içərisində insanların məişət həyatı, dəfn adətləri, təsərrüfatı barədə müxtəlif dövrlər üzrə məlumatlar əldə etmək olur. Qazıntı sahələri ilə tanışlıq sonrası qazıntı sahəsində saat yarımlıq təlim tipli qazıntı apardıq. Bu ərazidə tikili qalıqları, insan skeletləri, saxsı qırıntıları aşkar edilmişdi. İlkin təcrübə sonrası düşərgəyə geri döndük. Düşərgəyə çatıb bir qədər dincimizi aldıq.

11 iyul

Bu gün səhər tezdən oyanıb bir qədər qazıntı sahəsini gəzdikdən sonra sahədəki qazıntı işinə davam etdik. Günorta yeməyinə qədər sahədə arxeoloji qazıntılara davam etdik. Fasilədən sonra seminara davam etdik. Bu günün məruzəçiləri – Təhsil şöbəsinin rəhbəri Ellada Bəkirova və mən (İnstitutun elmi işçisi Elnur Nəciyev) idim. Ellada xanımın məruzəsi çox maraqlı bir mövzu idi və “Azərbaycanın tarixi torpaqlarının araşdırılmasında arxeoloji tədqiqatlar problemi”  adlanırdı. Daha sonra mən çıxış etdim. Mənim məruzəm “Qəbələ şəhərinin tarixi arxeoloji tədqiqatlar əsasında” adlanırdı və bütövlükdə Qəbələdə tədqiqat aparanların fəaliyyətinə qısa baxış xarakteri daşıyırdı. Məruzələr dinlənildikdən sonra Qəbələnin udinlər yaşayan Nic kəndinə səfər etdik. Əvvəlcə Nic kəndindəki Müqəddəs Yelisey adına Cotari kilsəsinə, daha sonra da etnoqrafik muzeyə - Azərbaycan Udi ocağına baş çəkdik. Qeyd edim ki, bu kilsə binası XIX əsrdə yerli daşlardan dördkünc planda inşa edilib və kiçik zəng qülləsi də var. 2006-cı ildə əsaslı bərpa olunmuş və Alban-Udi Xristian İcmasının istifadəsinə verilmişdir. Qəbələ rayonunun Nic kəndində “Azərbaycan Udi ocağı” etnoqrafik park muzeyi isə 2018-ci ildə istifadəyə verilmişdir. Bu etnoqrafik muzeyin bələdçisi Qenolya xanım bizə udin ailəsinə məxsus və hal-hazırda etnoqrafik muzey kimi fəaliyyət göstərən tikili barədə bizə ətraflı məlumat verdi. Muzeyi gəzdikdən sonra bir qədər çay fasiləsi etdik. Muzeydən geriyə qayıdanda artıq şam yeməyi vaxtı idi. Günümüzü film izləyib dincəlməklə başa vurduq.

12 iyul

Bu gün də səhər sübhdən oyanıb həyat yoldaşımla birgə qazıntı sahəsinin Səlbir ərazisində şimal müdafiə istehkamı ərazisini, koreyalılar tərəfindən arxeoloji qazıntılar aparılan ərazini, qazıntısı başa vurulan və qorunması üçün üzərində konstruksiya quraşdırılan sahəni ziyarət etdik. Oradan da qazıntı apardığımız əraziyə gəldik. Bu sahədə bir qədər qazıntı işləri apardıqdan sonra aşkarlanan tikilinin qapı hissəsindən başlayaraq uzanan divarın qalıqlarını aşkarladıq. Öncə döşəmə olduğu düşünülsə də ətrafında kərpic piltələr olmadığına görə bu barədə əminlik yaradan nəsə söyləmək mümkün deyildi. Bu ərazidə həmkarım Rəşad Mustafa tərəfindən qazıntımızın ilk günündə düymə aşkarlanmışdı. Qazıntı sonrası səhər yeməyimizi yeyib məruzələrə davam etdik. Bu gün üçün beş çıxış nəzərdə tutulurdu. 

Çıxışçılar arasında Mərkəzi Elmi Kitabxananın Sərbəst Elektron Resurslar şöbəsinin Vikipediya üzrə Təlimlər bölməsinin rəhbəri, Tarix İnstitutunun doktorantı, həyat yoldaşım Günay Məmmədovanın çıxışı kifayət qədər maraqlı alındı. Məruzədə bu gün Azərbaycan Arxeologiyasının vikipediyada təbliği məsələsinnə toxunuldu və bu sahədə mövcud problemlər səsləndirildi. Mövzu “Vikipediyada Azərbaycan arxeologiyasının təbliği səviyyəsi” adlanırdı. Günay xanımla yanaşı başqa maraqlı məruzələr də oldu. Milli Azərbacan Tarix Muzeyinin əməkdaşları -  Aslan Qasımovun “Azərbaycanın Tunc dövrü incəsənəti”, Sevinc xanımın Etnoarxeologiyanın bəzi problemlərinə dair”, Radiasiya Problemləri İnstitutunun əməkdaşı Aybəniz Əhədovanın “Arxeoloji obyektlərin yaşının radioizotop metodları ilə təyini” mövzusunda, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşı Əjdər Babazadənin "Arxeoloji nəzəriyyələr və müasir qazıntı metodları" mövzusunda çıxışları maraqlı və səmərəli oldu. Məruzələr arası vaxt edib Qala ərazisinə də Rəşad müəllimlə birlikdə ziyarət etmək fürsətimiz oldu. Məruzələr başa çatdıqdan sonra tədbir iştirakçıları “Gənc arxeoloqların yay məktəbi – 2019” adlı layihədə fəal iştirakına görə diplomla təltif edildilər. Xatirə şəkilləri çəkdirildi. Günün sonunda isə Qəbələ ilə bağlı maraqlı bir sənədli film nümayiş edildi. Bütövlükdə daha bir maraqlı günü beləcə başa vura bildik.    

13 iyul

Bu gün Qəbələdəki yay məktəbimiz başa çatırdı. Səhər tezdən saat 8-də Ceyhun müəllimlə Qala ərazisinə getdik. Qala ərazisindən cənuba doğru orta əsrlər dövrü islami tikililərə malik Kamal təpəni, bir qədər cənub şərqə doğru Çaqqallı ərazisini, şərq istiqamətində Kilsəli dağı, qərb istiqamətində Kilsəli təpəni müşahidə etdik. Qala ərazisində bir zamanlar aparılmış qazıntı işləri ilə tanış olduq. Daha sonra geriyə düşərgəyə qayıtdıq və saat 11-də Qəbələ düşərgəmiz başa çatdı və biz Bakıya doğru yol aldıq. Bir əhəmiyyətli tədbiri də başa vursaq da bizə qalan xoş anlar, yeni tanışlıqlar və səmimi mühitdə vaxt keçirtmək oldu.