4384    

02/08/2019

2016-cı il aprel ayının 10-da tarixi baxımından Bakının ən maraqlı kəndlərindən birinə - Dübəndiyə səyahət etdik. Bu səyahətin təəssüratlarının həm tədqiqatçılar, həm də maraqlananlar üçün faydalı olacağını düşünürük. İki nəfərlik bir səfər idi. Yol yoldaşım Eşqin Fətullayev və mən (Elnur Nəciyev). Səfər müddətində bizi kurqanların, tarixi daş yolların, qayaüstü rəsmlərin və maraqlı Dübəndi təbiəti ilə tanışlıq gözlədiyindən agah idik, lakin belə bir maraqlı səfər alınacağını düşünmürdük. 8 saatlıq səyahətimiz Şıxov (Şeyxlər) qəsəbəsindən başlayıb bu qəsəbədə də başa çatdı.  

Dübəndi adının mənası müxtəlif cür izah edilir. Kimisinə görə ayaq geyimi olan dübəndi sözü ilə eyniləşdirilsə də, daha müvafiq variantının dü bəndli, yəni farscadan tərcümədə iki bəndli, iki keçidli olmasına daha çox ehtimal vermək olar. Xəzər sahilindən 50 km şimal-şərqdə yerləşən Dübəndi yaşayış məntəqəsi qonşuluğundakı Pirallahı adası ilə güclü küləklərdən və qasırğalardan mühafizə olunur. 1960-1970-cı illərdən ərazinin arxeoloji tədqiqinə başlanılmış və qədim kurqanların qalıqları aşkarlanmışdır. Dübəndidəki kurqanlarda 4 ölçülü daş piltələr qoyulub. Qəbir kamerasında fayans qablar, qoyun sümükləri, daş alətlər və kül aşkarlanıb. Dübəndi kurqanları e.ə. III-II minilliklərə aid edilir. Dübəndi kurqanları və qayaüstü rəsmlərini arxeoloqlar - Qardaşxan Aslanov və Şərqiyyə Sadıqzadə ilk dəfə tədqiq edib. Dübəndi qayaüstü təsvirləri Dübəndinin yüksək şərq yamacında, sahildən təxminən 150 metr uzaqlıqda yerləşən mağaradadır (kahadadır). Mağaranın sonrakı illərdəki tədqiqi arxeoloq İdris Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Səhər saat 8-də Dübəndiyə yola düşəndə hava tutqun olsa da mülayim və küləksiz idi. Dübəndiyə getmək üçün Pirallahıya gedən marşrutlardan istifadə edib Dübəndi terminalına yaxın düşmək lazımdır. Biz o terminala çatanda artıq 11-in yarısı idi. Terminaldan sağa, yəni şimala doğru dəmier yoluna tərəf irəlilədik. Hava tutqun və sərin idi. Dəmir yolunu keçəndən sonra torpaq yol üzərində yerləşən təpəciklərə tərəf getdik. Təpələrin yanına çatanda kurqanlar gördük. İki kurqan sanki həlqə kimi iç-içə keçmişdi. Baxımsız olsa da dağılmamışdı. Bu abidə dəmir yolundan çox da uzaq deyildi. Magistraldan bura qədər biz 40-50 dəqiqə yol qətt etmişdik. Gördüyümüz kurqanlar içərisində digərlərindən əzəmətinə görə fərqlənən daha iri bir kurqan daha vardı. Qəbir kamerası da geniş idi. Qeyd edək ki, kurqanlar tədqiq olunarkən tapılan tapıntıların bir çox ərazidə saxlanılmayaraq ya Qala kəndindəki muzeyə daşınılıb, ya da mərkəzə göndərilib. Kurqanları nəzərdən keçirdikdən sonra bir qədər dincimizi alıb dənizə doğru yol aldıq. Dəniz qırağına qədər getdikcə iki dəfə yüksəklikdən endik. Bu ərazinin düzən olduğunu düşünürsən. Amma bir qədər gedəndən sonra tamam fərqli mənzərə ilə rastlaşırsan. Qayalıqlar iki dəfə dənizə gedən yolda silsilə yaradır. Birincisi daha hündür idi. Bizim nəzərdə tutduğumuz növbəti məntəqə dənizdən təxminən 150-200 metr aralıqdakı mağara olsa da biz kəşfiyyat məqsədi ilə az qala hər qayanı yoxlayırdıq. Məqsədimiz başqa təsvir olub olmadığını yoxlamaq idi. Nəhayətdə dənizə yaxın hissədə qayalıqların daha sıx olduğu hissəyə gəlib çatdıq. Bu ərazi mağara ilə bağlı oriyentirə tamamilə uyğun gəlirdi. Dübəndidə dənizə yaxın ərazidə çoxlu ilan olur. Əgər toxunmasaz sizlə bir işləri olmaz. İlanların daha çox istiqamət aldığı bir qayaya doğru getdik. Qaya üzərində dayanıb ilan yuvasına tamaşa etdik və sən demə dayandığımız yer həmin mağaranın (kahanın) üstü imiş. Mağara yüksəkliyin ətəyində idi. İçərisi ilan yuvası idi. Birtəhər içəri daxil olub qayaüstü təsvirlərə nəzər saldıq. Həqiqətən də gözəl mənzərə idi. Təsvirlər sanki dini ayinləri xatırladırdı. Belə bir səhnə insanın gözü qarşısında canlanırdı: "İnsanlar öküzün ətrafına toplanıb onu ovsunlamaq üçün halay çəkirdilər. Əllərini səmaya doğru qaldırmışdılar". Mağara çox geniş olmasa da ərazidə ən əlverişli yer hesab oluna bilərdi - həm sığınacaq, həm də müşahidə üçün.  Mağaranın girişi çox güman ki sonradan yüngülvari olaraq əl gəzdirilərək düzəldilmişdi. Amma bütövlükdə baxımsız idi. İlanlar onu qorumasaydı insanımız oranı da zibilxana edərdi. Mağaradan savayı yaxınlıqdakı daha bir qayada dağ keçisi təsviri gördük.  Ətrafdakı digər qayalıqlara da nəzər saldıq, amma diqqəti cəlb edən başqa bir təsvir görmədik. Fasilədən sonra 3-ün yarısında geriyə doğru yol aldıq. Geri dönəndə yağış yağmaq istədi. Lakin bir iki damla yağıb kəsdi. Hava gah açılıb, gah da tutulurdu. Geri dönüşdə sovet dövrünə aid üzəri ərəbcə yazılı XX əsrin 30-cu illərinə aid 3-4 qəbirlik məzarlıqdan yolumuzu saldıq. Məzar daşlarından ikisinin arxasında nal təsviri vardı. Geriyə yolumuzu bir qədər uzatdıq, yolüstü daş yollar da diqqətimizi cəlb etdi. Bu daş yolların tarixi çox qədimdir. Bakının bir çox hissələrində bu cür tarixi daş yolları var. Bu yollar dənizə doğru istiqamət alır və araba yolları olması ehtimal olunur. Daş yolları ötüb Dübəndi kəndinin içərisinə doğru yol aldıq. Əsas magistrala çatanda artıq saat 5-ə qalırdı. Gəldiyimiz marşrutla geri döndük. Səfərimiz tam məqsədinə nail olmuş şəkildə saat 7-nin yarısında başa çatdı. Beləcə daha maraqlı bir səfəri başa vurduq.  

Müəllif: Elnur Nəciyev 

@Müəllif hüquqları qorunur. Materialdan istifadə edərkən sayta istinad zəruridir. 

Yutubda Dübəndi təəssüratlarımızla bağlı video hazırlamışıq. Bu videoya da baxa bilərsiniz:

Həmçinin bax: moderator.az - Dübəndi kəndi ilə bağlı video hazırlanıb