678
29/05/2022 2-ci dünya müharibəsi illərində Təbrizdə birinci olaraq, Azərbaycan dilində ərəb əlifbası ilə nəşr olunmuş "Vətən yolunda" qəzetinin (Gün aşırı çıxan "Qızıl Əsgər" qəzetəsi) 1945-ci il 2 sentyabr, bazar günü, 103 (306) nömrəli buraxılışında (İran təqvimi ilə 1324-ci Şəmsi ili, 11 şəhrivər, yekşəmbə günü, qiyməti 50 Dinar) Şah İsmayıl Xətainin fotosu və haqqında Cəfər Xəndanın qələmə aldığı məqalə çap olunmuşdur.
Cəfər Xəndanın 1945-ci ildə qələmə aldığı həmin məqaləsindən çıxarış:
" Azərbaycan xalqının siyasi-ictimai tarixində görkəmli mövqe tutan dövlət xadimi Şah İsmayıl, eyni zamanda Xətai təxəllüsü ilə məşhur olmuş bir şairdir. 15-ci qərinənin axırları - 16-cı qərinənin əvvəllərində yaşamış bu böyük sənətkar təxminən 1486-cı miladi ilində (əslində 1487) Ərdəbil şəhərində anadan olmuşdur. Şərq tarixində ona Səfəvi dəxli deyilir. Çünki o, məşhur sufi Səfiəddin Ishaqın nəslindəndir. Hələ 15 yaşında ikən sərkərdəliyə başlayan Şah İsmayıl Şirvanı, Bakını, Ərdəbili, Naxçıvanı ələ keçirərək nəhayət 1502-ci miladi (əslində 1501) ilində Təbrizə daxil olur və burada özünü Azərbaycan şahı elan edir... Cəmi 38 il ömr edən Xətai Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinə böyük xidmət etmişdir. O hakimi olduğu sarayda Azərbaycan dilini rəsmi dövlət dili elan edərək, hətta Türkiyə (əslində Osmanlı) sultanı Süleymanın məktubuna türkcə cavab vermişdir... Xətainin Azərbaycan dilində dörd böyük əsəri vardır: "Divane Dəhnamə", "Nəsihətnamə", "Mənaqib əl-əsrar" və "Behcət əl-əhrar".Xətainin şeirləri əksərən sadə, xalqın anlayacağı bir tərzdə yazılmışdır... Məşhur Azərbaycan alimi və tarixçisi Abbasqulu Ağa Bakıxanov bu sözləri heç də təsadüfi söyləməmişdir: "Xətainin türk dilində yazdığı şeirlər indi də xalqın əzbərində yaşayır."...
Milli fəxrimiz olan Şah İsmayıl Xətaini Azərbaycan xalqı hər zaman yad edəcəkdir."
Müəllif: Elnur Nəciyev