Həyatı

18 dekabr 1930-cu ildə Karyagin (indi Beyləqan) rayonunun Şahsevən kəndində dünyaya gəlmişdir. Moskva Dövlət Universitetinin tam beşillik kursunu 1954 də "Fərqlənmə diplomu" ilə bitirdikdən sonra Azərbaycan MEA Tarix İnstitutunda 5 il çalışmışdır. Aspiranturanın son kursundan Bakı Dövlət Universitetinin Azərbaycan tarixi kafedrasına müəllim vəzifəsinə dəvət edilmiş və ömrünün sonunadək həmin kafedrada çalışmışdır. May 1978-iyul 2001 illər kəsimində, yəni 23 il həmin kafedraya başçılıq etmişdir. Elmi işimi hər zaman konyukturadan uzaq tutmağa çalışıb 1969 tarixində Azərbaycanın Rusiyaya könüllü birləşməsi tezisinə qarşı çıxaraq, onun işğal edilməsini, Rusiya metropoliyasının iqtisadi müstəmləkəsinə çevrildiyini bəyan etmiş və nəticədə sovet rejiminin təqiblərinə məruz qalmışdır 1983-84 illərdə Azərbaycan etnogenezinin ümumtürk tarixi köklərə dayandığını araşdıraraq bir sıra elmi əsərlər çap etdirmiş, buna görə də Moskva və Bakı retroqradlarının hücumları ilə üzləşmişdir. 1989-2000 illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Yer Adları (Toponimiya) Komissiyasına başçılıq etmiş; 1992-2001 illərdə Azərbaycan Ali Attestasiya Komissiyası Rəyasət Heyətinin üzvü olmuşdur. 1990 da "Azərbaycanın Əməkdar Elm Xadimi" adına layiq görülüb. 2000 ildə "Türk və Türkiye tarihi ile ilgili değerli araştırmalarından dolayı" Türk Tarix Kurumu Şərəf Üyəsi (fəxri üzvü) seçilib Adı çəkilən Türk Tarix Kurumu və Center For Balkan Turkology Researches kimi beynəlxalq elmi təşkilatlar ilə elmi əməkdaşlıq etmişdir. Türkcə və ingiliscə çap olunmuş 26 cildlik "Türklər (The Turks)" (Ankara, 2002) adlı ensiklopedik əsərin Yayın Kurulu heyətinin üzvü və müəlliflərindən biridir. 

Təhsili və elmi dərəcə və elmi adları
1954-cü ilində Moskva Dövlət Universitetini fərqlənmə ilə bitirmişdir. O, 1962-ci ildə "Bakı proletariatının vəziyyəti" adlı namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmiş və tarix elmləri namizədi adını almışdır, 1975-ci ildə "Azərbaycan neft sənayesində inhisarlar" mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə edərək tarix elmləri doktoru elmi dərəsəcini almışdır. 

Əmək Fəaliyyəti
Azərbaycan EA Tarix İnstitutunda çalışıb. 1959-cu ildən Bakı Dövlət Universitetinin Tarix fakültəsində "Azərbaycan tarixi "(ümumi kurs) və magistraturada ixtisas kursları: "Türk epik abidələri tarixi mənbə kimi" və "Azərbaycan türklərinin etnogenezisi" və s. üzrə mühazirələr oxumuşdur. 150-dən çox elmi məqalə, 7 monoqrafiya və 8 kitab müəllifidir. 18 elmlər namizədi və 3 nəfər elmlər doktoru yetişdirib. Azərbaycan və əski Türk tarixində epik abidələr və etnogenezis problemi üzrə beynəlxalq seminar, simpozium və konfranslarda iştirak etmişdir: XI, XII, XIII, XIV, XV Türk Tarix konqresləri (1990, 1994, 1999, 2002, 2006); I türk Dünyası Tarix Konqresi (New York, 1992); III Uluslararası Atatürk Sempozyumu (Gazi Maqusa, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, 1995); Uluslararası Dede Korkut konfransı (Konya 1998); "Türk Xalqlarının ədəbi keçmişi" Uluslararası sempozyum (Kafkas Universiteti, 2004); IV Uluslararası Güney-Doğu Avrupa Türkolojisi sempozyumu (Prizren-Kosovo, 2007) və onlarca başqaları. 

««Kitabi Dədə Qorqud” dastanı onun yozumunda yeni bir məna kəsb etməyə başladı»

Tarixçi alim Cəmil Həsənli bildirdi ki, Süleyman Əliyarlı “Kitabi Dədə Qorqud” qədim türk dastanının Drezden kitabxanasında saxlanılan orta əsrlərə aid əlyazmasını (ikinci əl yazması Vatikanda saxlanılır) tədqiq edib: “Onun “Kitabi Dədə Qorqud”a müraciət etməsi və Azərbaycan xalqının etnogenizi ilə bağlı elmi müzakirələrin mərkəzində dayanması Süleyman müəllimin tükənməz elmi potensialından xəbər verirdi. Türklərin regiona gəlmə olması haqqında bəsit düşüncələrdən uzaqlaşmağımızda, onların bu torpağın, bu yurdun köhnə sakinləri və əsl sahibləri olmaları baradə elmi mühakimələrimizin və siyasi təfəkkürümüzün oturuşmasında professor Süleyman Əliyarlının araşdırmaları, elmi seminarlardakı aydın mövqeyi mühüm rol oynadı. Hələ sovet ideologiyasının hökmranlıq etdiyi bir dövrdə, bir sıra alim və ziyalılarımızla birlikdə Süleyman müəllim bu millətin türk kimliyinə tapınması yolunda sözün tam mənasında ardıcıl bir mücadilə yolu keçməli oldu. “Kitabi Dədə Qorqud” dastanı onun yozumunda yeni bir məna kəsb etməyə başladı. Bu böyük alimin bu böyük dastana baş vurması, Dədə Qorqud boylarını tükənməz bir sevgi ilə incələməsi, Təpəgözün hekayətini vətənimizin təpələrinin arasında axtarması Qazan xandan və Burla Xatundan gələn türklüyümüzün mənəvi mənzərəsini və siyasi məzmununu ortaya qoydu. Biz həmin illərdə Süleyman müəllimin türk kimliyi üçün elmi fədakarlığını görüb onun qürurunu yaşayan gənclərdən idik. XX əsrin 80-ci illərinin sonunda Qarabağa qarşı erməni təcavüzü başlarkən Süleyman müəllim mücadilənin önündə gedən alimlərimizdən idi. Bəzən Garabağla bağlı elə sənədlər hazırlamaq lazım gəlirdi ki, orada həm tarixi, həm də hüquqi məsələlər öz əksini tapmış olsun. Bax həmin məqamlarda Süleyman müəllimin rəhmətlik Məmməd Xələfovla birlikdə necə fədakarlıqla çalışmaları indi də mənim gözümün qabağındadır. Hadislər başlayan zaman Süleyman müəllimin Bəxtiyar müəllimlə birlikdə 1988-ci ildə “Azərbaycan” jurnalının 9-cu sayında dərc etdirdikləri “Dağlıq Qarabağ - uydurmalar və həqiqətlər” yazısı bir sıra xarici ölkələrdə nəşr olundu. Süleyman Əliyarlı 2012-ci ildə “Tariximiz açıqlanmamış mövzuları ilə” kitabını nəşr etdirdi. 660 səhifədən ibarət olan bu kitab onun yaradıcılığının yekunu, millət və xalq qarşısında bir alim kimi hesabatı idi. O, bir alim kimi, bir vətəndaş kimi öz börcunu yerinə yetirdi, amma mənə belə gəlir ki, Azərbaycan cəmiyyəti çox məsələlərdə Süleyman müəllimə borclu qaldı”.

Seçilmiş əsəri

• Korkut kitabı ve eski Türk Tarihi (Atilla tarihinin izleri)-"Türk Dastanlari..." kitabında, Kafkas Universitesi, Bakı, 2004.
• M.Ə.Rəsulzadə və tarix-"M.Ə.Rəsulzadə və ictimai-siyasi ideallar" kitabında, Xəzər Universitesi, 2004.
• M.E.Resulzade tarihsel bakışları ile: bir kez daha türklük davası üzerine –XV Türk Tarih Konqresi Bildiri özetleri, TTK Yayınevi, Ankara 2006.
• Prof. Dr. Osman F.Sertkaya, Dede Korkut Kitabı (Metnin Transkripsionu ve Açıklama notları) kitabı haqqında-"Türkiyat Araştırmaları Dergisi", sayı 21, Konya,2007
• Etnogenezis və sonuncu çoxcildli akademik nəşr "Tarix və onun probleməri", №3 əlavə, Bakı, 2007
• M.Emin Resulzade gözüyle Türklük Davasi –"TDAV Tarih Dergisi", sayı 252, İstanbul, 2007
• Azərbaycan tarixi üzrə qaynaqlar. Bakı: Çıraq nəşriyyatı, 2007. 
• Azərbaycan tarixi Uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər. "Azərbaycan" nəşr, Bakı, 1996, 870 s. (müəlliflər heyəti və elmi redaktor).