Xondəmir Qiyasəddin ibn Hümaməddin əl-Hüseyni 1475-ci ildə Herat şəhərində anadan olmuşdu. Tarixçi Mirxondun nəvəsidir. Xondəmirin 1534/1535-ci illər arası Qucaratda, yaxud da Heratda vəfat etməsi barədə məlumat verilir. İran (fars) tarixçisidir. Xondəmir hələ 1500-cü ildə Mirxondun "Rövzətüs-səfa" əsərini xülasə şəklində öz hamisi olan Sultan hüseyn Bayqaranın vəziri böyük özbək şairi Əlişir Nəvayə həsr edərək "Xülasətül-əxbar" adı ilə nəşr etdirir. Mirxondun yarımçıq buraxdığı "Rövzətüs-səfa" əsərinin sonuncu 7-ci cildini yazıb tamamlayıb. Özbak xanı Şeybani tərəfndən teymurilərin dövlətinin dağıdılmasından sonra da 1507-ci ildə Xorasan vilayətinin mərkəzi Herat şəhərində qalır və bu şəhər Səfəvilər tərəfindən tutulanadək heç yana getmir. 1507-ci ildən bir müddət Səfəvilərin, 1528-ci ildən isə böyük Moğol hökmdarlarının saray tarixçisi kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bu cəhət onun ictimai-siyasi, tarixi görüşlərinin genişliyinə səbəb olmuşdur. Tarixçinin 3 cilddən ibarət olan «Həbib əs-siyər fi əxbar əfrad əl-bəşər» («Görkəmli adamlar haqqında xəbərləri təsvir edən dost») əsərində İranın və qonşu ölkələrin ən qədim dövrlərdən 1524-cü ilədək olan tarixi təsvir olunur. Əsər 1520-1524-cü illər arasında yazılmışdır. Həbib əs-siyar əsəri İranda dəfələrlə dərc edilmişdir. Xondəmir bu əsərini öz himayəçisi Xorasan hakiminin vəziri Ərdəbilli Hacı Həbibullah Savəciyə həsr edir. Əsər hər biri 4 hissə olmaqla 3 cilddən ibarətdir. Bu əsər dəfələrlə dərc edilib. 1954-cü ildə əsər 4 cilddə növbəti dəfə Tehranda dərc edilib. Əsər səlis dildə yazılmış və faktiki material ilə zəngindir. Əsərin III cildində Xondəmir XV əsrin sonu və XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş vermiş mühüm hadisələr haqqında dolğun məlumat verir. Burada Ağqoyunlu dövləti ətraflı surətdə təsvir edili. Xondəmir Ağqoyunlulara hüsni-rəğbət bəsləmirdi. Onun əsərinin qəhrəmanı Səfəvilər və Şah İsmayıl olduğundan o, həmişə Səfəvilərin üstünlüklərini göstərməyə cəhd etmişdi. Xondəmir Həsən Sahibqıranın və başqa bayanduri hökmdarlarının vergi islahatlarını, bu islahatların nəticəsiz qaldıqlarını konkret faktlarla izah etməyə çalışır. «Kitabda nəzəri cəlb edən ən maraqlı məsələlərdən biri dinin iki məzhəbinə-şiəliyə və sünniliyə xidmət edən və bir-biriləri ilə daim müxalifətdə olan Osmanlı- Səfəvi dini-ideoloji mübarizəsinin əks etdirilməsidir». «Dəstur əl-vüzəra» («Vəzirlərə göstəriş») və «Hümayunnamə» əsərləri də onun hadisələrə fəal münasibətini əks etdirir. Xondəmirin əsərlərində Azərbaycanın mədəni inkişafına dair məlumatlar epizodik səciyyə daşıyır. Onun Səfəvilər dövlətinin banisi Şah I İsmayıl Xətainin fərdi xüsusiyyətlərinə dair verdiyi məlumatlar daha maraqlıdır.

Xülasətül-əxbar əsərinin tərkibi

Giriş — Dünyanın yaranması barədə məlumat verilir. s. 5 — 13.

 I kitab — Əcdadların və peyğəmbərlərin tarixi, s. 13—116.

II kitab — Filosoflar və görkəmli şəxsiyyətlər, s. 117—123.

III kitab — Persiyanın qədim hökmdarları və qonşu ölkələr, s. 123—212.

IV kitab — Məhəmməd və onun fəthləri, s. 212 — 285.

V kitab  — 12 imam və Əlinin xələfləri, s. 285—346.

VI kitab — Əməvi xəlifələri, s. 347—399.

VII kitab — Abbasi xəlifələri, s. 399—460.

VIII kitab  — Abbasilərin müasirləri olan hökmdarlar və onlardan bəziləri, s. 460 — 579.

IX kitab — Çingiz xan və onun varisləri, pp. 579 — 624.

X kitab  — Teymurun tarixi və onun 1471-ci ilə qədər Xorasanda hakimiyyətdə olmuş xələfləri, s. 624 — 680.

Nəticə — Heratın təsviri — Onun məşhur şəxslərinin memuarları, s. 680 — 743.